5 najuticajnijih balkanskih gitarista

Muzički časopis Rollingstone je pre 10-ak godina izbacio listu najboljih gitarista sveta svih vremena. U izboru gitarista učestvovali su muzičari i kritičari, i na kraju, kada su se sabrali svi glasovi došli su do jednog imena – Džimi Hendriks. Prateći muzičke trendove koji nam dolaze sa zapada, često zaboravljamo da u našoj okolini postoje gitaristi čije se muzičko umeće može meriti sa umećem svetskih gitarista poput Erika Kleptona, Džimija Pejdža ili Džoa Satrijanija. Pred vama su kratke biografije gitarista koji su na našim prostorima pisali istoriju domaće, a slobodno se može reći, i svetske rok muzike.

Josip Boček

Gitarista Josip Boček, rođen je 1950. u Osijeku je jedan od najuticajnijih muzičara ex-YU rock scene. Muzičku karijeru je počeo kao gitarista u osiječkim grupama Đavolji eliksiri, Lavine i Dinamiti. Karijeru gitariste nastavio je u beogradskoj Korni Grupi. Bio je i ostao gitaristički virtuoz i eksperimentalista koji se iskazivao kroz razne muzičke stilove. Kao član legendarne Korni grupe, na ovim prostorima pionirske na polju progresivne, simfo rok ili, danas bi rekli, art rok grupe, ostavio je značajan trag.

Sedamdesetih godina prošlog veka Josip Boček, Vedran Božić, Radomir Mihajlović Točak i Goran Bregović proslavili su električnu gitaru u okviru tada vizionarskog projekta “Kongres rock majstora”. Njih četvorica su nastupali širom Jugoslavije svirajući iste večeri jedan za drugim. Deo te atmosfere i njihovo umeće je ovekovečeno na istoimenom izdanju zagrebačkog Jugotona. Nakon burnih vremena koncerata i rada u grupama, Josip Boček je svoju muzičku karijeru nastavio kao studijski muzičar u raznoraznim svojstvima –  na početku kao gitarista, zatim aranžer, producent i kompozitor. Jedno vreme je svirao sa Dadom Topićem (album “Neosedlani”), Đorđem Balaševićem (dva albuma), Zdravkom Čolićem. Produkciju je radio za albume grupe Leb i sol, kao i za Đorđa Balaševića.

 

Dragi Jelić

 

Dragi Jelić je rođen 1947. godine u  Kraljevu i poznati je rok pevač i gitarista. Muzičku karijeru je započeo sa braćom Žikom i Radetom u zemunskom bendu Albatrosi, a kasnije je svirao u bendovima Alasi, Beduini, SIluete i Džentlmeni. Najpoznatiji je kao pevač i gitarista jugoslovenskog i srpskog benda YU grupa, koju je formirao 1970. godine sa svojim bratom Žikom Jelićem.

Dragi Jelić je sigurno jedan od najupečatljivijih gitarista i vokala Jugoslavije, a njegova Yu grupa je bila prva supergrupa na ovim prostorima, sastavljena od prekaljenih muzičara. Popularnost grupe je bila nezapamćena za to vreme. Dragi je izjavio da je sa Yu grupom šest puta obišao staru Jugoslaviju na turnejama za vreme kojih su živeli u kombiju i svirali gde god je bilo struje.

Jedan od najosobenijih stilista, primer pravog rokenrol muzičara koji je uticao na mlađe generacije rok gitarista u Jugoslaviji. Po rečima rok kritičara Petra Janjatovića, lepota Jelićeve svirke je u tome što je podjednako  dobar kada svira teme sa etno zvucima kao i najstandardniji bugi-vugi. Učesnik je Kongresa rock majstora na kome su nastupali najbolji gitaristi bivše Jugoslavije.

Miroslav Tadić

Gitarista Miroslav Tadić jedan je od naših najpriznatijih, najangažovanijih, najraznovrsnijih i najproduktivnijih umetnika u svetu. Ovog majstora klasične i električne gitare urednici uglednog časopisa Guitar Player Magazine, u broju od januara 1977. izglasali su među 30 najradikalnijih i najoriginalnijih gitarista u svetu.

Nastupao je i snimao albume sa velikanima svetske muzičke scene, pored ostalih sa Teri Rajlijem, Los Anđeles Operom sa Plasidom Domingom, Dušanom Bogdanovićem, Marijom Žoao, braćom Teofilović, Džek Brusom iz supergrupe Cream, bubnjarom Mark Nuzifom i naravno sa Vlatkom Stefanovskim.

I pored svega gore navedenog, ovaj izuzetan umetnik je ostao relativno nepoznat našoj široj publici. Jedan od razloga leži u činjenici da je još kao tinejdžer, daleke 1979. godine, nakon završene srednje muzičke škole, napustio rodni Beograd i uputio se u Ameriku.

Tadić, koji već više od 20 godina predaje na prestižnoj muzičkoj akademiji u Los Anđelesu (California Institute of the Arts), dolazio je svakog leta u Beograd da poseti roditelje i prijatelje. Na tim putovanjima prikupljao je snimke i ploče sa našim folklorom, a naročito sa makedonskom muzikom, i donosio ih u Ameriku. Još kao student počeo je da inkorporira elemente te muzike u svoje sviranje i ona je postala sastavni deo njegovog muzičkog rečnika.

 

Vlatko Stefanovski

Vlatko Stefanovski  je rođen u makedonskom gradu Prilepu, u glumačkoj porodici. Sa 13 godina počeo je da svira gitaru, a kao tinejdžer osnovao je grupu Leb i sol, koja je postala jedno od najvećih imena na ex-Yu muzičkoj sceni. Bend je svirao poseban stil muzike, mešavinu makedonskih tradicionalnih ritmova i rok muzike. Sa grupom Leb i sol izdao je 13 albuma i nastupao na turnejama širom sveta.

Od sredine 90-ih godina prošlog veka Vlatko Stefanovski ima vrlo uspešnu solo karijeru. Njegov prvi solo projekat pod nazivom “Kauboji i indijanci” (1994. godine) prikazao je njegove različite interese od etna preko ambijentalne muzike do klasičnog bluza. Drugi album “Sarajevo” (1995. godine) bio je projekat za UNICEF-ov fond za potrebe dece. 1996. godine osnovao je svoj električni trio, koji izdaje svoj prvi album u decembru 1998. godine. Napisao je muziku za film “Gipsy magic” (1997.godine) koji je režirao Stole Popov, kao i za turski film “Journey to the sun” Yesima Ustaoglua, koji je osvojio dve nagrade na filmskom fetivalu u Berlinu 1999. godine.

Svetlo dana 1998. godine ugledao je i album “Krushevo”, na kom je Vlatko sarađivao s vrlo poznatim gitaristom Miroslavom Tadićem. Album je izdat pod etiketom američko-japanske diskografske kuće MA Recordings. Vlatko Stefanovski i Miroslav Tadić promovisali su svoj album sa tri koncerta na HI-FI festivalu u Los Angelesu i na Skopje jazz festivalu 1998. godine. Na koncertu u Sava centu u Beogradu 1999. godine, snimljen je album “Live in Belgrade” koji je na tržište izašao 2000. godine.

Poslednji projekti Vlatka Stefanovskog uključuju i muziku za filmove, pozorište i balet. Vrlo je poznat po svojoj neverovatnoj gitarskoj tehnici kojom stvara bogat zvuk ispunjen imaginacijom i jednostavnošću. Poslednjih godina često nastupa sa svojim triom (Vlatko Stefanovski trio) koji je poznat širom sveta.

Radomir Mihajlović Točak

Radomir Mihajlović Točak, (rodjen 1950. u Čačku) od pete godine svira razne žičane instrumente, a od devete se potpuno usredsređuje na gitaru. U leto 1959. godine nastradao je na đačkom izletu i iščašio nogu u kuku. Pet godina je proveo po bolnicama, vezan za krevet, ali je sve vreme svirao gitaru. Po izlasku iz bolnice, završio je osnovnu školu i sasvim se posvetio muzici. Jedno vreme je bio član grupe Dečaci sa Morave, a 1970. godine je svirao po klubovima u Belgiji. Krajem 1971. godine vraća se u Čačak i svira po parkovima i kafanama. Tada se upoznaje sa basistom Zoranom Milanovićem (rođen 1951.) iz Kragujevca i bubnjarom Slobodanom Stojanovićem Kepom (rodjen 1951.) iz Kraljeva. Decembra 1971. godine na relaciji Čačak-Kraljevo-Kragujevac oni formiraju legendarnu grupu Smak. Najčešće su nastupali po Šumadiji, svirajući svetske rock hitove na igrankama, ali su često rasterivali publiku svojim dugim improvizacijama.

Period od nastanka do 1973. godine proveli su u aktivnom komponovanju. Tada Točak pravi serijal od dvadeset dva instrumentala, od “Biska 2” do “Biska 23”, a pesme su posvećene njegovom prijatelju iz Čačka, Biski. U tim pesmama postavljaju osnovu svog zvuka, sviraju progresivni rok sa džez elementima, ali često zalaze u bluz.

Aprila 1975. objavljuju singl sa tadašnjim apsolutnim hitom, instrumentalom “Ulazak u harem”, koji je po mišljenju mnogih najbolji rok instrumental koji se pojavio na muzičkoj sceni bivše Jugoslavije.

Ubrzo su pristupili snimanju debi albuma “Smak” na kome se našlo pet kompozicija. A- stranu su činile jednostavnije “Perle”, “Mračni mol”, “Blues u parku” i skraćena “Biska 2”, dok je B-stranu popunio dvadesetominutni instrumental “Put od balona” koji se u originalu zvao “Biska 20”. U početku je tekstove za Smak pisao isključivo Točak, a onda su potražili usluge Mirka Glišića iz Kragujevca koji će sa njima često sarađivati i na kasnijim pločama. Album je još više uzdigao kultni status grupe i gitariste Točka, što potvrđuje njihova uspešna turneja i tronedeljni nastupi po Istočnoj Nemačkoj. Aprila 1976. godine objavljuju maksi singl sa udarnim hitom “Satelit” koji je Smak i Točka kao vođu grupe, zauvek uvrstio u legende jugoslovenske rok muzike.

Pored albuma sa legendarnim Smakom, Točak je snimio i nekoliko solo singlova i izdao jedan solo album (“R.M. Točak” – RTV Ljubljana 1976). Komponovao je muziku za film “Vizantijsko plavo”, za koju je 1994. godine dobio Kristalnu prizmu.

U Beogradu je vodio sopstvenu školu gitare, a komponovao je muziku za film i pozorište i nezvanični je pobednik Kongresa rock majstora, održanog 1975. godine.

---

Ako niste do sada, zapratite našu Lifehacker.rs FB stranicu.

---